اعلام حریق به مجموعه ای از قطعات الکترونیکی گفته می شود که وظیفه آن آشکار سازی حریق و اعلام آن از طریق آژیرها و سایر وسایل هشدار دهنده می باشد.
سیستم اعلام حریق در یک ساختمان طراحی می شود تا قبل از گسترش حریق و غیر قابل کنترل شدن آن هشدارهای لازم فراهم شود و سیستم های بعدی نظیر سیستم اطفا حریق فعال شوند و در مرحله اول جان افراد و سپس محافظ اموال گردد.
احتمالاً زمانی که انسان متوجه شد سرعت واکنش به حریق در کنترل آن تأثیر به سزایی دارد جرقه اختراع اولین سیستمهای اعلام حریق زده شد.
سیستم اعلام حریق مرکزی
در این سیستم، حریق از همان لحظات اولیه تشخیص داده میشود و به ساکنین و آتش نشانی اطلاع داده میشود. در سیستم اعلام حریق مرکزی، سیستم اصلی در محلی دور از دسترس نصب میگردد اما اجزای مختلف آن، شامل آشکارسازها و شاسیها در نقاط مختلف ساختمان نصب میشوند. اطلاعات توسط این اجزا دریافت شده و به کنترل پنل مرکزی فرستاده میشود تا فرایند اطلاع رسانی حریق به ساکنین انجام گردد.
سیستم اعلام حریق انفرادی
در سیستم اعلام حریق انفرادی، به محض اینکه وقوع حریق احساس شود در همان محل به وسیلهی صدای آژیر و چراغهای چشمکزن، وقوع حریق به افراد حاضر در محل اطلاع رسانی میگردد.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر یا Addressable
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر همانطور که از نامش پیداست، به هر یک از آشکارسازها یا دتکتورها و شاسیها آدرس مشخص و منحصر به فردی اختصاص پیدا میکند. به همین دلیل هنگامی که حریق اتفاق میافتد پنل مرکزی به طور دقیق میتواند تشخیص دهد که حریق در کدام نقطه اتفاق افتاده است. همین شناسایی و تعیین دقیق محل وقوع حریق نقش تعیین کنندهای در سرعت رسیدگی و کنترل آن دارد. از آنجا که هر مدار در سیستم آدرس پذیر، نشانی مشخص خودش را دارد، موضوع منطقه بندی در آن به اندازه سیستم متعارف اهمیت پیدا نمیکند. اما در نظر گرفتن حلقه تشخیص بر مبنای مناطق مختلف میتواند به کشف محل وقوع، سرعت بیشتری دهد.
سیستم اعلام حریق متعارف یا Conventional
در سیستم اعلام حریق متعارف، اجزای مختلف شامل شاسیها و دتکتورها همگی به طور موازی با یک جفت سیم متصل میشوند و در حالت عادی همه اجزا در وضعیت نرمال قرار دارند. در صورتی که وضعیت یکی از اجزا به حالت آلارم تغییر کند جریان در سیستم افزایش پیدا کرده و سیستم مرکزی با توجه به این افزایش جریان تشخیص میدهد که به حالت آلارم تغییر وضعیت دهد.
در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر همانطور که از نامش پیداست، به هر یک از آشکارسازها یا دتکتورها و شاسیها آدرس مشخص و منحصر به فردی اختصاص پیدا میکند. به همین دلیل هنگامی که حریق اتفاق میافتد پنل مرکزی به طور دقیق میتواند تشخیص دهد که حریق در کدام نقطه اتفاق افتاده است. همین شناسایی و تعیین دقیق محل وقوع حریق نقش تعیین کنندهای در سرعت رسیدگی و کنترل آن دارد. از آنجا که هر مدار در سیستم آدرس پذیر، نشانی مشخص خودش را دارد، موضوع منطقه بندی در آن به اندازه سیستم متعارف اهمیت پیدا نمیکند. اما در نظر گرفتن حلقه تشخیص بر مبنای مناطق مختلف میتواند به کشف محل وقوع، سرعت بیشتری دهد.
به این ترتیب اگرچه مناطق مشخصی در این سیستم تعریف نمیشود اما به صورت مجازی حلقههایی برای تعیین منطقه حریق گسترده میشود.
سیستمهای اعلام حریق آدرس پذیر نسبت به سیستمهای متعارف جدیدتر هستند و هم در زمینه کشف حریق و هم اطلاع رسانی پس از آن، سریعتر و دقیقتر از سیستم متعارف عمل میکنند.
نکته مشترکی که در هر دو سیستم قبلی که بررسی کردیم وجود دارد، نحوه عملکرد رله گونه آشکارسازهاست. درحالیکه مبنای عملکرد سیستم هوشمند، استفاده از ریزپردازنده در آشکارسازها و کنترل پنل مرکزی و راهبری نرمافزاری است.
یکی از ویژگیهای سیستمهای اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر این است که تنها در حالتهای هشدار یا عدم هشدار قرار دارند؛ به عبارت دیگر یک وضعیت صفر و یکی در آنها جریان دارد درحالیکه سیستمهای هوشمند طوری برنامهریزی میشوند که دتکتورها به طور دائم فعال هستند و به سیگنالهای ارسالی از سوی کنترل پنل مرکزی پاسخ میدهند.
نحوه اتصال در سیستمهای هوشمند شبیه به سیستمهای آدرس پذیر است و حلقههایی در آن تعریف میشوند که در این حلقهها به طور یکپارچه میتوان فضایی به متراژ ۱۰ هزار مترمربع را تحت پوشش قرار داد.
بر طبق آمار، ۸۰ % از حریق های خانگی که در کشور آمریکا رخ داده است که فاقد سیستم اعلام حریق بودند و مطابق همین آمار ۲۹ % در آشپزخانه، ۱۳ % در اطاق خواب و ۷ % در اطاق نشیمن ساختمان های مسکونی حریق رخ داده است و علت اکثر حریق ها بر اثر بازی کودکان با کبریت و مواد آتش زا بوده است.
چنانچه سیستم اعلام حریق بر اساس استانداردهای NFPA72 آمریکا و یا BS5839 انگلستان طراحی و اجراء و نگهداری گردد، پاسخ درست و کارآمدی از سیستم اعلام حریق دریافت خواهیم کرد.